موسسات رسانه‌‌ای مهم جهان، از نیویورک تایمز و واشنگتن‌پست گرفته تا گاردین و آساهی‌شیمبون، دستورالعمل‌هایی برای کار تحریریه‌های‌شان دارند. اگرچه این دستورالعمل‌ها و راهنماها، دقیقا همان اصول حرفه‌ای کار روزنامه‌نگاری که خبرنگاران در دانشگاه‌ها و بعدتر به تجربه فرامی‌گیرند، نیست...
اشاره: موسسات رسانه‌‌ای مهم جهان، از نیویورک تایمز و واشنگتن‌پست گرفته تا گاردین و آساهی‌شیمبون، دستورالعمل‌هایی برای کار تحریریه‌های‌شان دارند. اگرچه این دستورالعمل‌ها و راهنماها، دقیقا همان اصول حرفه‌ای کار روزنامه‌نگاری که خبرنگاران در دانشگاه‌ها و بعدتر به تجربه فرامی‌گیرند، نیست، اما مکمل آن محسوب می‌شود و البته گاهی تاکید بیشتر بر همان اصول اساسی و جهان‌شمول روزنامه‌نگاری است.
مطلب پیش‌رو ترجمه‌ای است از یکی از همین دستورالعمل‌ها که واشنگتن‌پست برای کار در فضای مجازی در اختیار روزنامه‌نگارانش قرار داده است. این مطلب تازه‌ترین نسخه از این دستورالعمل است که در سپتامبر 2011 (شهریور ماه سال 1390) به‌روز شده و روی سایت این رسانه قرار گرفته است. این دستورالعمل در شش بخش: منبع اطلاعات، استناد، انتشار شخصی، بی‌احترامی، سلیقه و لحن، محتوای رسانه ثالث و تصحیح و توضیح تهیه شده است.
آنچه بیشتر از هرچیزی در این مطلب راهنما جلب توجه می‌کند، تاکید واشنگتن‌پست بر حفظ اعتبار حرفه‌ای این رسانه و استقلال آن است و البته موضوعاتی مثل شفافیت در کار خبررسانی، تفویض اختیار به دبیران میانی و رعایت اصول اخلاقی در فضای مجازی. اگرچه واشنگتن‌پست این مطلب را برای استفاده روزنامه‌نگاران خود تهیه و منتشر کرده است، اما قطعا اصولی که یکی از معتبرترین رسانه‌های جهان، مبنای کار حرفه‌ای خود قرار داده، برای هر خبرنگار و روزنامه‌نگار دیگری در هر نقطه از جهان می‌تواند راهنما باشد.
***
راهنما برای نشر دیجیتال، به‌دنبال آن است تا در دنیای به‌سرعت درحال تغییر رسانه‌ها، روزنامه‌نگاری واشنگتن‌پست را در مسیر درستی هدایت کند. این راهنما، «یک سند پویا» است که براساس بازخوردی که از روزنامه‌نگاران و خوانندگان خودمان می‌گیریم و البته دریافت‌های تازه‌مان از نیازهای دنیای درحال تغییر روزنامه‌نگاری، دائما به روز خواهد شد. قرار نیست این دستورالعمل، اصول اساسی ما را که بر چاپ کاغذی حاکم است، تغییر دهد، بلکه به دنبال آن است که این اصول را تکمیل می‌کند. شرایط برای کسب اطلاعات از یک گزارش تا گزارش دیگر می‌تواند کاملا متفاوت باشد و به‌همین‌دلیل راهنمایی‌های این دستورالعمل نباید به‌عنوان اصولی سخت و غیرقابل‌تغییر تفسیر شوند. اگر درباره اینکه چطور این راهنما باید در شرایط مختلف به کار گرفته شود، سئوالی دارید توصیه ما این است که با دبیران‌تان مشورت کنید.
منبع اطلاعات
اگرچه واشنگتن پست ارزش بالایی برای گزارش‌های به‌روز و دست اول قائل است، اما در عین‌حال اعتبار، اصلی است که پایه تمام تشکیلات ما بر آن استوار است. اگرچه تازگی[1] برای خبر، یک عنصر حیاتی است، اما اهمیت بالای صحت خبر باید همیشه ما را وادار کند، هربار و پیش از آنکه مطلب را در فضای مجازی منتشر کنیم به این موضوع فکر کنیم که آیا برای اطمیان از صحت خبر، باید بررسی‌های بیشتری انجام دهیم یا نه. در بعضی مواقع باید همیشه این سوال را از خودمان بپرسیم که اصلا این اطلاعات معتبر است یا نه. در رویدادهای خبری مهم، خوانندگان ممکن است فراموش کنند چه کسی اولین بار خبر را منتشر کرد، اما احتمالا منبعی را که اطلاعات نادرست را منتشر کرد، هیچ‌وقت از یاد نمی‌برند.
گزینه اول ما این است که به صحت گزارش‌های واشنگتن‌پست اعتماد شود، اما مواقعی هم پیش می‌آید که بهدلیل سرعت انتشار خبر، سریعا نمی‌توان صحت یک مطلب را تایید کرد. در چنین مواقعی بهترین کاری که می‌توانیم بکنیم این است که یا براساس اطلاعات خبرگزاری‌ها یا سایت‌های خبری معتبر، یک گزارش اولیه روی سایت قراردهیم یا به خوانندگان‌مان بگوییم که خبرنگاران واشنگتن‌پست به‌صورت جداگانه در حال پیگیری خبر اولیه هستند.
وقت تصمیم‌گیری در چنین مواردی، نباید فکر کنید اطلاعاتی که در رسانه‌های دیگر منتشر شده است، لزوما صحیح است؛ آن هم صرفا به این‌دلیل که بیشتر از یک رسانه آن خبر را منتشر کرده‌اند. اگر تصمیم به تکرار آنچه دیگران گزارش کرده‌اند، گرفتید باید به این موضوع توجه کنید که خوشنامی و اعتبار آن رسانه در زمینه انتشار اخبار صحیح چقدر است و سابقه آن رسانه در این زمینه چه می‌گوید. ما معمولا به گزارش‌ها و اخبار خبرگزاری‌ها اعتماد میکنیم، اما نمی‌توانیم هرچیزی را که یک وبلاگ گمنام یا منبع ناشناس ذکر کرده، تکرار کنیم. در مواردی که صحت اطلاعات در خبر رسانه‌های دیگر، مورد سوال است، حتما با دبیران ارشد مشورت کنید.
وقت جمع‌آوری اطلاعات برای گزارش خودتان، در استفاده از اخباری که دیگر رسانه‌ها براساس منابع ناشناس ذکرکرده‌اند، مراقب باشید. اگر یک رسانه اطلاعات مهمی را از منبع یا منابع ناشناس نقل کرده است، در گزارش خودمان باید کاملا شفاف به خوانندگان بگوییم که آن گزارش بر اساس گفته‌های چنین منبعی نوشته شده است. معمولا ما در واشنگتن‌پست، چنین اطلاعاتی را منتشر نمی‌کنیم، مگر آنکه دبیر ناظر آن را تایید کرده باشد. مثلا ما معمولا نام یک مضنون را تنها بر پایه آنکه رسانه‌های دیگر به نقل از یک منابع ناشناس ذکر کرده‌اند، منتشر نمی‌کنیم.
به این چند مثال درباره موضوع منبع اطلاعات توجه کنید:
استناد/ ذکر منبع [2]
در خبرنامه‌های ایمیلی، پست‌های شبکه‌های اجتماعی و دیگر گزارش‌های خبری دیجیتال که برپایه گزارش‌هایی غیر از مطالب خود واشنگتن‌پست نوشته می‌شود، باید به‌صورت کاملا شفاف منبع اطلاعات ذکر شود. همین توجه و دقت باید در مورد تمام زوایای خبر هم به‌کار برود. مثلا خبرنگار هنگام نوشتن گزارش و ارجاع به‌منبع، در صورت لزوم باید به این نکته اشاره کند و با استفاده از عباراتی مثل «واشنگتن‌پست مستقلا نمی‌تواند این اطلاعات را تایید کند» یا «ما درحال پیداکردن منابعی برای تایید خبر هستیم» خوانندگان را در جریان کیفیت اطلاعاتی که آن را منتشر کرده، قرار دهد.
مقالات و پست‌های وبلاگی
ذکر منبع در مقالات و پست‌های وبلاگی واشنگتن‌پست در صورت امکان، باید از طریق لینک دادن و چند کلمه توضیح فراهم شود. صرف اضافه کردن یک لینک، راه درست ارجاع دادن نیست؛ املای آن سایت هم باید دقیق و درست نوشته شود. علاوه‌براین، اگر منبع ارجاعی، رسانه شناخته‌شده‌ای نیست، یک توضیح کوتاه درباره آن رسانه و گزارشی که به آن لینک می‌دهیم هم ضروری است. زمانی که امکان لینک دادن، فراهم نیست، آوردن اسم و تاریخ مطلب هم کفایت می‌کند. مثل این نمونه: «خبر بازداشت‌ها، اولین‌بار در روزنامه »دالاس مورنینگ نیوز» در مقاله‌ای در اول مارچ منتشر شد.»
خبرنامه‌های ایمیلی
قانون کلی این است که خبرنامه‌های ایمیلی با ارجاع شروع شود. مثل این نمونه:
عنوان خبر (تیتر): بر اساس گزارش AP «جان اسمیت» از نام‌نویسی برای سال 2012 صرفه‌نظر کرد
متن خبر: طبق گزارش اسوشیتدپرس، جان اسمیت عضو مجلس نمایندگان آمریکا، به‌دنبال راهیابی مجدد به مجلس برای سال 2012 نیست.
یک مثال دیگر:
پس از سوءقصد به جان «گابریل گیفوردز» ـ از نمایندگان زن مجلس آمریکا که از یک سوء قصد نجات یافت ـ سی‌ان‌ان و ان‌پی‌آر ـ رادیوی عمومی ملی آمریکا ـ گزارش کردند که او کشته شده است. ما در آن زمان، این خبر را در خبرنامه ایمیلی‌مان این‌طور منتشر کردیم: «گابریل گیفوردز، پس از شلیک یک مهاجم به سرش کشته شد؛ سی‌ان‌ان و ان‌پی‌آر خبر را این‌طور منتشر کرده‌اند.» اما بهتر بود که خبر این‌گونه مخابره می‌شد: «سی‌ان‌ان و ان‌پی‌آر گزارش دادند که گابریل گیفوردز پس از شلیک یک مهاجم به سرش کشته شد.»
رسانه‌های اجتماعی
در ارجاع به پست‌هایی که توسط دیگران در رسانه‌های اجتماعی منتشر می‌شود هم باید مطلب با ذکر منبع شروع شده و اگر لازم است با توضیحی همراه شود؛ چند مثال از توییتر:
جمع‌بندی چند پست: @washingtonpost بر اساس گزارش AP، جان اسمیت احتمالا از رقابت‌های سال 2012 کناره گیری می‌کند.
ریتوییت: @NASA پرتاب فضا‌پیمای «اِندِور» برای دست‌کم 48 ساعت به‌تاخیر افتاد. بهدلیل مشکلی که در سیستم گرمایشی واحد 1 نیروی کمکی پیش آمد.
بررسی‌های بیشتر: @washingtonpost چندین خبرنگار در توییر، از مرگ «اسامه‌بن‌لادن» خبر داده‌اند. سرویس امنیت ملی ما، درحال بررسی و تایید صحت و سقم این خبر است.
انتشار شخصی
یک قانون کلی در واشنگتن‌پست می‌گوید که اخبار، چه متن و چه تصویر، قبل از انتشار ویرایش می‌شوند. اما با ظهور رسانه‌های دیجیتال نوین، سرعت انتشار خبرها و انتظار خوانندگان برای دریافت اخبار و اطلاعات سریع و صحیح، ممکن است اجرای این قانون کمی مشکل شود. در بعضی موارد ـ مخصوصا در وبلاگ‌ها یا توییتر خبرنگاران واشنگتن پست در پوشش زنده خبری رویدادها ـ ممکن است اطلاعاتی بدون ویرایش پست شوند. معیارهای واشنگتن پست در زمینه صحت اطلاعات و بی‌طرفی که قبل‌تر به آنها اشاره شد، درباره این پست‌ها هم مصداق پیدا می‌کند. در چنین مواردی زمانی که روزنامه‌نگاران ما، خودشان پست‌هایی را منتشر می‌کنند، درصورت امکان آن مطلب را پیش از انتشار برای دبیرشان بخوانند.
به افرادی هم که اجازه انتشار مستقیم مطالب در واشنگتن‌پست را دارند، توصیه می‌شود در هر موردی که احتمال اعمال سلیقه یا عدم رعایت صحت یا بی‌طرفی وجود دارد، پیش از انتشار مطلب با دبیران مربوطه مشورت کنند. به همین ترتیب، در مواردی که ممکن است ریسک تبعات قانونی چه برای روزنامه‌نگار و چه برای واشنگتن‌پست وجود داشته باشد یا این احتمال وجود دارد که به اعتبار و حسن‌شهرت آنها لطمه‌ای وارد شود، افراد باید قبل از انتشار، درباره آن مطلب با دبیران‌شان مشورت کنند.
این دبیران ارشد در هر بخش هستند که تعیین می‌کنند کدامیک از کارکنان و تحت چه شرایطی اجازه انتشار مستقلانه مطالب را دارند. اجازه برای انتشار شخصی مطالب در رویدادهای خبری فوری، قائدتا به اخبار تکمیلی درباره همان موضوع تسری پیدا نمی‌کند و اخبار تکمیلی تحت همان چارچوب‌های معمول منتشر می‌شوند. اگر در این موارد شک و شبهه‌ای دارید، می‌توانید از دبیر یا دبیران ناظر سئوال کنید.
تمام تصمیمات درباره اینکه آیا یک خبر باید منتشر شود یا اینکه چه زمانی برای انتشار آن مناسب است، توسط دبیران گرفته می‌شود. قانون کلی در واشنگتن‌پست این است که هر مطلب، پیش از انتشار باید دست‌کم توسط دو دبیر خوانده می‌شود. درباره این موضوع که یک مطلب چه زمانی باید منتشر شود، دبیران تحریریه واشنگتن‌پست هستند که تصمیم می‌گیرند. دبیران باید بتوانند برای این تصمیم بیشتر از همه براساس گفته‌ها و تصمیمات روزنامه‌نگاران خود مجموعه تصمیم بگیرند؛ حتی اگر یک رسانه دیگر خبری را منتشر کرده است که متضاد با اطلاعات خبرنگاران خودمان است.
بی‌احترامی[3]، سلیقه و لحن
«فهم متعارف» یا «درک عمومی» خیلی بیشتر از یک مجموعه قوانین سفت و سخت درباره پرهیز از فحش و بی‌احترامی در انتشار محتوا کاربرد دارد. اگرچه که قانون کلی در چنین مواردی آن است که روزنامه‌نگاران واشنگتن‌پست، بدون اجازه دبیران ارشد نباید هیچ مطلب، عکس و ویدئویی را که حاوی بی‌احترامی است بر خروجی‌های واشنگتن‌پست قرار دهند.
دبیران همیشه باید در جریان انتشار مطلبی که حاوی بی‌احترامی است یا هر مورد مشابهی که بعضی مخاطبان ممکن است آن را نامناسب یا توهین‌آمیز توصیف کنند، قرار بگیرند. این شامل مواردی مثل متن، فایل‌های دیداری و حتی لینک‌هایی که به رسانه ثالث ارجاع می‌دهند، هم می‌شود. گزارشگران و وبلاگ‌نویسان باید همیشه با دبیران یا سرپرستان مرتبط در این زمینه مشورت کنند. اگر روزنامه‌نگاران این نگرانی را دارند که محتوا ممکن است مورد ایراد برخی خوانندگان یا بینندگان قرار گیرد، ترجیحا با دو دبیر یا بیشتر مشورت دارند.
ما به‌عنوان کسانی که به‌طور حرفه‌ای در حوزه خبر کار میکنیم، باید محتوا را از هرگونه احتمال توهین یا ایرادی که با ارزش‌های خبری در تضاد است، دور نگه داریم. وقتی مطلب اولیه شما یک فایل تصویری است، دقت کنید که فایل شامل این موارد هست یا نه؛ حادثه طبیعی شدید، موقعیت‌های جنسی یا غیراخلاقی، فحش و ناسزا و توهین‌های نژادی یا به‌صورت‌های دیگری که احتمال دارد، برای بعضی مخاطبان نامناسب باشد.
باید توجه کنیم که یک مطلب ممکن است تا چه حدی برای مخاطبان مختلف (از جمله کودکان) آزاردهنده باشد. ضمن آنکه چنین مطلبی تا چه حد ممکن است به درک و برداشت مخاطبان از آن خبر یا گزارش کمک کند. اگر دبیران تشحیص دهند، محتوایی که پتانسیل توهین‌آمیزبودن را دارد، حاوی ارزش‌های خبری هم هسست، در کنار انتشار آن مطلب باید از متن یا تصاویری استفاده کنند که به مخاطب بگوید که آن فایل حاوی چنین محتوایی است. به‌عنوان مثال ممکن است بخواهیم به صفحه‌ای لینک دهیم که حاوی ارزش‌های خبری است، اما محتوای آن با معیارهای واشنگتن‌پست همخوانی نداشته باشد. پس باید مخاطبان بدانند که قبل از کلیک کردن، چه چیزهایی ممکن است ببینند. با نوشته‌هایی مثل: «هشدار: بعضی تصاویر این سایت حاوی عکس‌های واضح جنگی است.»
یک نمونه: فحاشی در یک ویدئوی یوتیوب
یکی از وبلاگ‌نویسان واشنگتن‌پست یک ویدئوی بامزه در یوتیوب می‌بیند که ظاهرا فیلم در کابین یک هواپیما گرفته شده است. بیشتر مسافران درحالی که هواپیما در حال پرواز است و در صندلی‌شان نشسته‌اند، با بالش‌ها مشغول زدن همدیگر هستند. در آخر ویدئو، یکی از مسافران باصدای بلند می‌گوید: «این ... رو کی شروع کرد؟»
سوال: چنین ویدئویی را که حاوی فحش است، می‌توان در وبلاگ واشنگتن‌پست منتشر کرد؟
تصمیم: وبلاگ‌نویس باید با دبیرش در این زمینه گفت‌وگو کند و دبیر هم قبل از انتشار ویدئو باید آن را از ابتدا تا انتها ببیند. در این موردی، واشنگتن‌پست نباید ویدئو را منتشر کند، چرا که ارزش خبری این ویدئو به‌عنوان یک رویداد خبری رسمی بسیار کم است. قضاوت درباره ارزش خبری چنین مواردی، بستگی به این دارد که آن ویدئو تا چه اندازه در رسانه‌های اجتماعی به محل گفت‌وگو، بحث و نقد تبدیل شده است. اما تمام این موارد باید با توجه به این نکته سنجیده شود که واشنگتن‌پست با بازنشر این ویدئو چه اعتباری به این نوع سرگرمی اضافه می‌کند.
نکته کوتاه پایانی در این زمینه آن است که ما در واشنگتن‌پست به سایت‌هایی که به فعالیت‌های غیرقانونی کمک یا آنها را تشویق می‌کنند، لینک نمی‌دهیم. اگر سوالی در این زمینه دارید که یک سایت در چارچوب چنین فعالیت‌هایی قرار می‌گیرد یا نه با بخش حقوقی مشورت کنید.
منبع:
http://www.washingtonpost.com/wp-srv/guidelines/index.html
[1] Timeliness
[2] Attribution
[3] profanity
