انتشار اخبار حوادث زیر ذره بین

بهاره جلالوند - روزنامه ، مجله ، رادیو ، تلویزیون و... فرقی نمی­ کند که اخبار حوادث به وسیله کدام یک از این رسانه‌ها به اطلاع مردم برسند ، بی‌شک این اخبار می‌‌تواند توجه هر کسی را به سمت خود جلب کند. بحث و گفتگوهای بسیاری در رابطه با نحوه انتشار این اخبار بین مسئولان و کارشناسان این حوزه وجود دارد، برخی بر این باورند که انتشار این اخبار می­ تواند اثرات منفی بر روی جامعه بگذارد و برخی دیگر در نقطه مقابل قرار دارند و انتشار این اخبار را برای جامعه ضروری می­ دانند، این اختلاف نظرها گاهی اصحاب رسانه­ ها را برای انتشار اخبار حوادث با مشکل مواجه می ­کند. «دکتر سعید معیدفر» جامعه شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران ، دلایل جذابیت اخبار حوادث ، نحوه انتشار و تاثیرات آن را بر روی جامعه بررسی می­ کند.

جذابیت انکار ناپذیر

بدون شک یکی از بخش ­های جذاب مطبوعات برای مخاطبین ، اخبار حوادث است به طوری که با حذف این بخش ، امکان کاهش چشمگیر مخاطب وجود دارد. سال­ ها قبل یک نظر سنجی برای مرکز تحقیقات رسانه ­ها انجام شد که نتیجه نظرسنجی نشان می­ داد اخبار حوادث در بین سایر اخبار، بیشترین مخاطب را به خود اختصاص می­ دهد. علاقه افراد به پیگیری حوادث را حتی می ­توان در قالب انتخاب فیلم ­ها هم مشاهده کرد به طوریکه فیلم­ های پلیسی معمولا بیش از بقیه فیلم­ ها طرفدار دارند و دلیل این کشش و علاقه را می ­توان به غریزه کنجکاوی انسان ­ها نسبت داد. اخبار حوادث می ­تواند به نوعی حس کنجکاوی افراد را ارضا کند و آن­ها را در جریان یک حادثه قرار بدهد. یکی دیگر از دلایلی که این اخبار می­ تواند حجم زیادی از مخاطب را به خود اختصاص بدهد ، غیر کلیشه ­ای بودن آن است، به طور معمول بسیاری از اخباری که در مطبوعات انتشار پیدا می ­کنند کلیشه­ای و روتین هستند، اخبار حوادث در بین سایر اخبار بیش از بقیه به واقعیت نزدیک است و به همین دلیل می ­تواند مخاطب را به سمت خود جذب کند. موضوعات غیر مترقبه و غیر عادی به طور کلی از یک جذابیت خاصی برخوردار هستند و این مسئله فقط به اخبار حوادث انتشار یافته در مطبوعات خلاصه نمی­ شود و در واقعیت هم این موضوع کاملا به چشم می ­آید. برای مثال وقتی یک سانحه رانندگی در خیابان اتفاق می ­افتد ، افراد زیادی نظاره گر این مسئله می ­شوند و حتی گاهی بار ترافیکی در محل سانحه به وجود می ­آید ، همه این­ها حاکی از آن است که انسان میل به کنجکاوی دارد و اتفاقات غیر عادی برایش جذاب است ، این حس کنجکاوی در عرصه اخبار حوادث به نوعی می تواند ارضا می ­شود.

آگاهی دربرابر  ناامنی

اینکه انتشار اخبار حوادث خوب است یا بد را می­ توان از چند جهت بررسی کرد. برخی بر این باورند که انتشار اخبار حوادث می ­تواند باعث ایجاد نگرانی و احساس نا امنی در سطح جامعه شود این دیدگاه در شرایطی که حادثه هولناک و توام با خشونت بوده باشد ، بیشتر تشدید می ­شود. عدم انتشار اخبار حوادث با این بهانه که می ­تواند باعث ایجاد احساس نا امنی و نگرانی شود ، تنها یک توجیه به نظر می ­رسد که خود این کار مشکلاتی را به وجود می­ آورد. اخبار حوادث باید به همان شکل واقعی که هستند و بدون اینکه به آن­ها پیرایه ای داده شود و یا بر رویشان برجسته سازی صورت بگیرد ، انتشار پیدا کنند و این حق مخاطبین است که واقعیت ­ها را بدانند. زمان های گذشته و قبل از اینکه مطبوعات امروزی شکل بگیرند ، همه افراد در جریان امور یکدیدگر قرار می گرفتند و اگر حادثه ای اتفاق می افتاد همه از آن مطلع می شدند ، پس امروز هم مثل گذشته افراد باید در جریان اخبار حوادث قرار بگیرند. اگر رسانه ها گزارش واقعی یک حادثه را به مردم ندهند ، این مسئله می تواند در اذهان عمومی به شکل بدتری جریان پیدا کند و به نوعی تبدیل به یک کلاغ ، چهل کلاغ شود. اخبار حوادث چه از طریق رسانه ­ها اطلاع رسانی شود و چه اطلاع رسانی نشود ، به هر حال در سطح جامعه انتشار پیدا می­کنند و رسانه ها برای اینکه جلوی شدت یافتن و غیر واقعی شدن آن حادثه را بگیرند باید واقعیت را به همان شکلی که هست انعکاس بدهند.

انعکاس اخبار حوادث به شکل واقعی از چند جهت اهمیت دارد ، برای مثال بالا رفتن آگاهی مردم از برخی شگردها  و فنون مجرمین می­تواند باعث احتیاط بیشتری از سوی شهروندان شود و جلوی بسیاری از اعتمادهای نا به جا را بگیرد. علاوه بر این آگاهی از اخبار حوادث به نوعی می­تواند باعث مشارکت مردم در تامین امنیت شان باشد.

سانسور نکنید

اخبار حوادث باید به همان شکلی که اتفاق افتاده اند اطلاع رسانی شوند و متاسفانه سانسور و خودسانسوری مشکل عمده ای است که در این نوع اخبار انجام می شود. رابطه ای که بین مردم و مسئولان وجود دارد باید مبتنی بر اعتماد متقابل باشد و وقتی این رابطه وجود نداشته باشد مسئله ای به نام سانسور به میان می آید . گاهی اوقات حوادث آنقدر دلخراش هستند که خود افراد جامعه هم تمایلی برای دیدن جزئیات تصاویر این حوادث ندارند . در چنین شرایطی حذف و یا شطرنجی کردن تصویر ، مشکلی را به وجود نمی­آورد ولی شرح حادثه نباید تغییر کند و یا حذف شود. اخبار حوادث معمولا به شکل گزینشی انتشار پیدا می­کنند و کارشناسی علمی بر انتشار آن­ ها انجام نمی ­شود ، گزینشی عمل کردن باعث می شود که گاهی حوادث به بدترین شکل انتشار پیدا کنند و تاثیر بدی بر روی جامعه بگذارند. برای انتشار این اخبار باید کارشناسانی که با جامعه سر و کار دارند و  صاحب نظر هستند بررسی و تصمیم گیری کنند.

  آموزش به مجرمان؟

اینکه برخی از افراد بر این باورند که انتشار اخبار حوادث می­تواند باعث یادگیری شیوه­ های جرم در بین مجرمین شود ، استدلالی غیر واقعی و سطحی به نظر می­رسد. مجرمین ، شیوه های مختلف انجام جرائم را در زندان ها یاد می­ گیرند و این شیوه هایی که در روزنامه ها منتشر می شوند یک شیوه سوخته برای آن ها محسوب می شود و هیچ کاربردی برایشان نخواهد داشت . مجرمین حرفه ای به هیچ عنوان از یک روشی که قبلا باعث شده است فرد دستگیر شود ، برای انجام جرم استفاده نمی کنند و به دنبال نو آوری هستند.

درسی برای عبرت!

انتشار اخبار حوادث نمی­ تواند به عنوان درس عبرت برای سایر مجرمین باشد چرا که عوامل زیادی در به وقوع پیوستن جرم نقش دارند و تا زمانی که عوامل اقتصادی ، سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی مرتبط با وقوع جرم وجود داشته باشند ، جرائم نیز باقی می­ مانند و مجرمین هم به کار خود ادامه می دهند و هر چه روزنامه ها در این رابطه بنویسند تاثیری بر روی جرم و یا مجرمین نخواهد داشت.

مجازات در قالب تصویر

مطالعات علمی نشان می دهد که  انتشار تصاویر اعدام و مجازات مجرمین در رسانه ها ، نمی تواند موجب تنبه شود و سایر مجرمین با دیدن این تصاویر از ادامه کار خود دست نمی کشند ، انتشار چنین تصاویری بر روی جامعه آثار منفی بر جای می گذارد. شاید در زمانی که جامعه کوچک ، و شرایط وقوع جرم به نسبت امروز متفاوت بود ، انتشار چنین تصاویری کار درستی به نظر می رسید اما امروز آنقدر عوامل شکل گیری جرم زیاد و پیچیده است که گاهی اوقات در برخی جرائم برای اجرای مجازات و مقصر دانستن قطعی مجرم ، تردید وجود دارد .امروزه حتی پدیده اعدام در بسیاری از کشورها زیر سئوال رفته است و انتشار تصاویر اعدام و یا مجازات تاثیرات منفی در سطح جامعه و حتی در عرصه بین المللی دارد و کار درستی نیست.

مطبوعات با توجه به زمان انتشارشان باید اخبار حوادث را چاپ کنند اینکه اخبار حوادث به صورت روزانه ، هفتگی و یا ماهانه منتشر شوند ، به زمان چاپ بستگی دارد . انتشار مجموعه ای از اخبار حوادث در کنار هم می تواند تا حدودی تاثیر شدید تر و گاهی منفی داشته باشد در حالیکه انتشار اخبار حوادث در قالب روزانه از شدت کمتری برخوردار است.