زهرا در زندگی با مفاهیمی بدیهی، غیرقابل تعریف و ضروری مواجه می‌شویم که معنای آن سهل و ممتنع است. «موضوع» از جمله این مفاهیم است. این واژه را چگونه تعریف می‌کنیم؟ از چه واژگانی کمک می‌گیریم؟ آیا اساساً این واژه قابل تعریف است؟
موضوع در برنامه‌سازی
در زندگی با مفاهیمی بدیهی، غیرقابل تعریف و ضروری مواجه می‌شویم که معنای آن سهل و ممتنع است. «موضوع» از جمله این مفاهیم است. این واژه را چگونه تعریف می‌کنیم؟ از چه واژگانی کمک می‌گیریم؟ آیا اساساً این واژه قابل تعریف است؟
در حالی که هیچ حرف و سخنی بدون وجود موضوع شکل نمی‌گیرد. موضوع شاه کلید سخن است؛ محور اصلی اندیشه، تفکر و حتی کلماتی است که بر زبان می‌رانیم. موضوعی که در ذهن داریم و قرار است آن را بیان کنیم به انتخاب واژگان، تمثیل‌ها، شعرها و ... کمک می‌کند و یا در واقع به آنها منجر می‌شود. موضوع به ویژه در مواردی که سخن و کلام جنبه علمی پیدا کند، ضرورت خود را بیش از پیش تحمیل می‌کند.
اهمیت موضوع در برنامه‌سازی نه تنها از این امر مستثنی نیست، که ضرورتی موکد می‌یابد. اگر به درسنامه‌های نخستین مراجعه کنید به اهمیت موضوع در برنامه‌سازی پی خواهید برد. در یادآوری اهمیت آن به این عبارت بسنده می‌کنیم که: «سوژه همان اندیشه اولیه و نطفه آغازین برنامه‌سازی است و برنامه بر روی آن بنا می‌شود. موضوع یک برنامه، رشته‌ای است که از آغاز تا پایان برنامه امتداد می‌یابد و عناصر و مصالح برنامه مانند دانه‌های تسبیحی هستند که در این رشته در کنار هم قرار می‌گیرند تا نتیجه نهایی مورد نظر برنامه ساز حاصل شود. در واقع موضوع را می‌توان چکیده و خلاصه برنامه دانست و برنامه بسط و گسترش یافته همان جمله است، چنانچه یک جمله می‌تواند توضیح و شرح یک کلمه باشد. پس بدون موضوع، برنامه‌ای خواهیم داشت متشتت، پراکنده و از هم گسیخته که شنونده و مخاطب را به هدفی که برای برنامه تعریف شده است نخواهد رساند.
مثلا اگر HIV موضوع برنامه باشد، می‌توانیم برای این موضوع کلی چند یا چندین موضوع فرعی در نظر بگیریم و برای هر یک از موضوع‌های فرعی چندین برنامه بسازیم؛ از جمله راه‌های ابتلاء به ویروس HIV، پروسه ابتلاء، نحوه پیشگیری و .... این عبارت‌ها هر یک می‌تواند به عنوان موضوع یک یا چند برنامه باشد در حالی که برای بیان موضوع تنها از یک جمله کمک گرفته‌ایم. به تعبیری جمله‌ای که بیانگر موضوع برنامه است را می‌توان چکیده برنامه محسوب کرد.
پس از انتخاب موضوع (که پیشتر و در درسنامه های نخست، به 'درست دیدن' به عنوان یکی از راه‌های انتخاب موضوع اشاره شد)، در قدم بعد لازم است به گردآوری اطلاعات پیرامون موضوع مورد نظر بپردازیم. داشتن اطلاعات لازم درباره موضوع می‌تواند کمک کند رویکرد یا نگاه تازه‌ای برای ورود و پرداختن به آن موضوع پیدا کنیم.
برای یک برنامه ساز مسائل پیرامون، حتی مسائل روزمره که ممکن است هر روز تمامی افراد با آن سروکار داشته باشند، نباید عادی تلقی شود؛ بلکه باید به دنبال نگاهی تازه برای دیدن باشیم، دیدن چیزهایی که دیگران به آن عادت کرده‌اند و یا به عبارتی آن را نمی‌بینند و سپس بیان آنها به گونه‌ای که دیگران بتوانند از آن منظر آنها را ببینند.
با در نظر گرفتن زوایای و رویکردهای مختلف به یک موضوع واحد می‌توانیم جنبه‌های تازه و بیان ناشده‌ای را که ما آن را یافته‌ایم به مخاطبانمان انتقال دهیم. حال باید ببینیم هر موضوع را از چه منظری می‌خواهیم بررسی کنیم.
رویکرد اصلی در مواجهه با هر موضوع، دسته بندی چندگانه، متداول و معمول است: رویکردهای اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، علمی و فنی، سیاسی، اعتقادی، تاریخی و ...
اما در هر رویکرد لازم است مجموعه ملاحظات زیر در نظر گرفته شود:
این ملاحظات به ما کمک می‌کند که به اثر گذاری بیشتر و بهتر پیام بر مخاطب نزدیک‌تر شویم و تهیه و تولید پیام با هدفمندی بهتری صورت گیرد. ضمن آن‌که از نشانه‌های بارز توسعه رسانه‌ای در یک منطقه/کشور و یا دنیا رعایت این ملاحظات است.
نکته نهایی و یا آخرین ملاحظه انتخاب زبان مناسب در تهیه و تولید برنامه است. ما می‌توانیم با نگاهی محلی به یک رویداد کشوری، آن موضوع کشوری را برای شنونده رادیوی استانی خود قابل فهم کنیم.
موضوع برنامه باید با هدف آن هماهنگ باشد. طرح موضوعات کلی و پر شاخ و برگ در برنامه هیچ حاصلی ندارد. هر مقوله موضوعی در برنامه بایدبه جنبه‌ای واحد و مشخص از ایده برنامه معطوف باشد. مطالب کلی معمولا فاقد پیام هستند و مخاطبان اندکی دارند. چگونگی طرح موضوع، مطلوبیت و منطق پرداخت نیز از جمله نکاتی است که برنامه ساز باید به آن توجه داشته باشد.
به این خبر توجه کنید: روند افزایش ایدز در کشور در حالی نگرانی‌ها را چندین برابر کرده است که طبق گزارش سازمان ملل روند شیوع این بیماری در جهان روبه کاهش است. وزیربهداشت پیرامون افزایش 5 برابری شیوع ایدز درایران هشدار می‌دهد و مسائل مربوط به ارتباطات اخلاقی که منجر به بیماری ایدز شده را خطری جدی برای ایران می‌داند. دستجردی اظهار کرده است: در صورتی که ایدز از این طریق بخواهد شعله‌ور شود، احتمالا آتشفشانی از ایدز را در ایران خواهیم داشت. وزیر بهداشت در خصوص آخرین آمار مبتلایان به ایدز در کشور گفت: با توجه به شناسایی بیش از 20 هزار مبتلا به ایدز در کشور حدس می‌زنیم که سه تا چهار برابر این تعداد از مبتلایان باشند که هنوز شناسایی نشده‌اند. البته بیماری را کنترل کرده‌ایم و تنها از جنبه‌های اخلاقی نگران هستیم که آن هم باید توسط مردم و نسل جوان رعایت شود. رئیس اداره ایدز وزارت بهداشت نیز تغییر الگوی انتقال ایدز به ارتباط جنسی در بین جوانان که به موج سوم موسوم است را نگران کننده خواند.
دکترعباس صداقت با ابراز نگرانی از موج سوم ایدز در دنیا و کشور گفت: برنامه کاهش آسیب با مداخله دانشجویان و جوانان بسیار تاثیر گذار است. اگر بحران‌ها در جوانان و نوجوانان مدیریت نشود آنها در معرض در رفتارهای پرخطر اعتیاد و ارتباط جنسی ناایمن قرار می‌گیرند. رئیس اداره ایدز وزارت بهداشت با هشدار به رسیدن موج سوم انتقال ایدز بیان داشت: اگر تا پنج سال آینده برنامه و مداخلات جدی صورت نگیرد باید منتظر رسیدن موج سوم انتقال ایدز از ارتباط جنسی غیر ایمن باشیم. وی دانشجویان را در اصلاح ناهنجاری‌ها تاثیرگذار دانست و افزود: با تغییر نگرش و سالم‌سازی رفتار، دانشجویان و جوانان می‌توانند خود را واکسینه کنند. دکتر صداقت تاکید کرد که جوانان باید راه‌های توانمندسازی در مقابل ناهنجاری‌ها را آموزش ببیند و به دیگران در این زمینه اطلاع رسانی کنند. از سوی دیگر عضو کمیته کشوری ایدز هشدار داد: ورود مواد روان گردان در بین جوانان خطر جدیدی برای موج سوم ایدز است. (شماره 2511 روزنامه مردم سالاری 8/9/ 1389)
HIV موضوعی با گستره جهانی است. با توجه به این موضوع می‌توان برنامه‌های فراوانی در سطوح مختلف سنی مخاطبان و سطح درک و آگاهی آنها تولید کرد.
یادمان باشد تا آنجا که می‌توانیم موضوع را از حالت کلی وکلان خارج کنیم که برای مخاطب قابل درک و شنیدنی باشد.
تکلیف:
با توجه به این خبر واطلاعات ارائه شده چه برنامه‌های رادیویی را می‌توان در این زمینه طراحی کرد ؟
و اگربخواهیم به موضوع HIV در شهرستان بپردازیم چگونه آن را طراحی می‌کنیم؟
