کلیشه‌ها در گزارش

اشاره: بهاره جلالوند - روزنامه‌نگاری از آن دسته کارهایی است که یک شبه نمی توان آن را یاد گرفت و برای یاد گیری فوت و فن آن باید علاوه بر آموزش های اولیه تجربه هم کسب کرد. اگر چه این رشته محدود به خبرنویسی، مصاحبه  و گزارش نمی‌شود ولی با این حال یادگیری و مهارت پیدا کردن در این سه قالب اطلاع رسانی پایه و اساس روزنامه‌نگاری محسوب می‌ شود. همان طور که می‌دانید بخش بزرگی از مطالب روزنامه ها و نشریات به این سه قالب  اختصاص دارد و همین مسئله دلیل خوبی برای یادگیری هر چه بیشتردر این زمینه  است. در این گفتار «علی اکبر قاضی زاده » استاد و پیش کسوت روزنامه‌نگاری به یکی از مهمترین  قالب‌های روزنامه‌نگاری یعنی گزارش‌نویسی می‌پردازد.

پیش از هر چیز!

در ابتدا باید گفت روزنامه‌نگاری یک استعداد ذاتی است و وقتی این استعداد کشف شد باید روی رشد و پرورش آن کار کرد و گزارش نویسی هم از این امر مستثنی نیست.
قبل از این که بخواهیم درباره گزارش حرفی به میان بیاوریم باید یک تعریف درست از گزارش داشته باشیم. با نوشتن و تالیف  11  کتاب در زمینه گزارش نویسی و بررسی تعاریف نویسندگان مختلف به یک تعریف از گزارش رسیدم. گزارش حاصل کشف خبرنگار است از سو‍ژه های مورد توجه مخاطبان آن هم با این شرط که با زبانی پر کشش نوشته شود. به عبارت ساده تر باید گفت ، شرط اول در گزارش نویسی کشف است و نمی توان رونویسی و الگو برداری از سایر مطالب را گزارش نامید .

یک مثال ساده

برای مثال وقتی خبرنگاری می‌خواهد درباره وضعیت بازار پرنده فروشی در تهران بنویسد، باید وقت بگذارد و حضوری به بازار پرنده فروشان مراجعه کند ، داخل مغازه های مختلف برود و اطلاعات جمع کند و در نهایت با افرادی که پرنده صید می‌کنند صحبت داشته باشد .این که خبرنگار با اینترنت اطلاعات جمع کند هیچ فایده ای ندارد چرا که روزنامه‌نگاری و به خصوص گزارش نویسی کشف است .

گام های بعدی

بعد از این که خبرنگار به کشف موضوع پرداخت، می‌تواند تحقیق شخصی نیز درباره سو‍ژه اش داشته باشد.گزارش باید زنده و پویا باشد و خواننده را جذب کند ، در حال حاضر به ندرت چنین گزارش هایی می‌بینم .متاسفانه برخی از خبرنگاران ما با خواندن کتاب بیگانه هستند، اما فردی که گزارش می‌نویسد باید در کنار کارش کتاب هم بخواند. یک گزارشگر علاوه بر خواندن کتاب باید تئاتر برود، فیلم ببنید و سفر برود چرا که انجام این کارها  کمک زیادی در نوشتن بهتر گزارش  می‌کند.

خبرنگار مقصر است؟!

اشاره شد به این که در حال حاضر گزارش هایی که بتوانند مخاطب را به خود جذب کنند  کمتر دیده می‌شوند، این که چرا این وضعیت در روزنامه‌نگاری ما وجود دارد باید مورد بررسی قرار بگیرد و نباید تمام بار روزنامه‌نگاری را بر دوش خبرنگار گذاشت.برخی از خبرنگارهای جوان وجود دارند که گزارش‌های خوبی را ارائه می‌کنند ولی متاسفانه گزارش‌های آن ها بیشتر به صورت جرقه هایی است که همیشگی نیستند. پس از 17-18 سال داوری جنشواره های مختلف می‌توانم بگویم که هر چه زمان می‌گذرد گزارش‌ها آبکی تر، کم توان تر، کم اثر تر و کلیشه‌ای تر می‌شوند.

مشکل اصلی را پیدا کنید

در وهله اول باید زیر ساخت های روزنامه‌نگاری را درست کرد و تا زمانی که فضای مطبوعاتی درست نشده نمی توان انتظار چندانی از خبرنگاران داشت  و در چنین شرایطی روز به روز تعداد گزارش های تاثیر گذار کمتر و کمتر خواهد شد.یکی از مشکلات این است که بین دانشگاه هایی که روزنامه‌نگاری آموزش می‌دهند و تحریریه ها هیچ ارتباطی وجود ندارد در واقع هر کدام کار خودشان را می‌کنند.

یک مثال ساده

ما در روزنامه‌نگاری هنوز هم مصرف کننده هستیم و تنها شعار استقلال را می‌دهیم، برای مثال در اتفاقات اخیر مصر و تونس ما هیچ خبرنگاری در آنجا نداشتیم که در صحنه حضور داشته باشد، ماجرا را از نزدیک ببیند و گزارش کند و تنها  به اخبارو گزارش‌هایی که رسانه‌های دیگر تولید می‌کنند اکتفا  کرده‌ایم.

حرف آخر

همان‌طور که اشاره شد گزارشگری کشف یک حقیقت است و گزارش باید زنده و پویا باشد تا زمانی که خبرنگارها از روی مطالب دیگر(به خصوص مطالبی که در اینترنت وجود دارد) الگو برداری کنند نتیجه همین خواهد شد که می‌بینیم یعنی صفحه های روزنامه‌ها پر می‌شوند ولی اثری برروی مخاطب نمی‌گذارند، در حالی که گزارش باید جامعه را تحت تاثیر خود قرار بدهد تا بتوان نام آن را گزارش نامید.