خطاهاي شناختي تصمیم‌گیری آگاهانه در حوزه سیاست و دموكراسي را دچار اختلال مي‌كنند و اين در حاليست كه ميل به اطلاع از تحولات سیاسی، برخط بودن و جست‌وجوی حقایق به اين سوگيري‌ها دامن مي‌زند با اين حال، مشكل اصلي آنجايي خود را نشان مي‌دهد كه اشخاص ثالث نیز می‌توانند از این سوگیری‌ها برای تأثیرگذاری بر تفکر ما منتفع شوند.

چنین سوء استفاده‌هايي اگر به طور مداوم بر مخاطباني گسترده اعمال شود می‌تواند تأثیر قدرتمندی بر افکار عمومی داشته باشد و دموكراسي را با خطر روبرو كند. در چنين شرايطي آگاهي از اين سوگيري‌ها و تلاش در جهت مهار آنها ديدگاه سياسي افراد را متعادل خواهند كرد.

مهارت‌های شناختی که به آن توانایی‌ يا عملكردهای شناختی نیز می‌گویند، مهارت‌هايی مبتنی بر مغز هستند که برای کسب دانش، دستکاری اطلاعات و استدلال به كار مي‌روند.

به گفته دكتر كيم كيلي، متخصص روانشناسي دانشكده علوم سيدني، اين مهارت‌ها بیشتر به مکانیسم‌های نحوه یادگیری، به خاطر سپردن (حافظه)، حل مسائل و مشکلات و توجه افراد، مربوط می‌شوند و حوزه‌های ادراک، توجه، حافظه، یادگیری، تصمیم‌گیری و توانایی‌های زبانی را در بر می‌گیرند.

مجموعه اين مهارت‌های طبیعی به واسطه فعاليت‌هاي ذهني و در سطح عصبی درون مغز رخ می‌دهند و بر نحوه پردازش اطلاعات، شناسایی الگوها و تحلیل مسائل اثر مي‌گذارند در نتيجه، نقص يا اشكال در عملكرد هر يك از آنها نحوه ادراك ما از جهان پيرامون را دگرگون خواهد كرد.

اينجاست كه توانایی یک فرد برای انجام فعالیت‌های ذهنی مختلف، که بیشترین ارتباط را با یادگیری و حل مسئله دارد، كيفيت عملكرد او را تحت تاثير قرار مي‌دهد. مغز معمولا اين مهارت‌ها را در اوایل کودکی و براي ایجاد افکار و باورهای شخصی در مورد جهان مي‌آموزد. انسان‌ها پس از تولد دارای ظرفیت بالایی برای عملکرد شناختی هستند، بنابراین تقریبا هر فردی قادر به یادگیری و یادآوری است. در مقابل، کهولت سن و بیماری و ضعف توانايي ذهني ممکن است عملکرد شناختی را مختل كند و بر كيفيت زندگي ما تاثير منفي بگذارند.

ضعف توانايي‌هاي شناختي با عنوان تحریف‌ها و سوگيری‌هاي شناختی (cognitive distortion) مورد بررسي قرار مي‌گيرد و شامل الگوهای منفي تفکر مي‌شود که بر واقعیت یا حقيقت مبتني نیستند.
خطاهای رايج در تفکر معمولا نحوه تفسیر وقایع را به شكل منفي تغيير مي‌دهند و اگر به اندازه کافی تقویت شوند، می‌توانند اضطراب را افزایش دهند، افسردگی را عمیق‌تر کنند و مشکلاتي در روابط اجتماعي و حتي در سطح دموكراسي ایجاد کنند.

تحقیقاتي كه توسط کنستانتینا پانورژیا و آماندا کومورتو در سال 2017 در مجله استرس و سلامتي منتشر شد نشان داد افراد ممکن است در مقابله با رویدادهای مختلف زندگی دچار تحریف‌های شناختی شوند و هر چه این رويدادها طولانی‌تر، سخت‌تر و شدیدتر باشند، احتمال ایجاد یک یا چند تحریف شناختی بیشتر خواهد شد تا جايي كه برخي گمان مي‌كنند انسان‌ها تحریف‌های شناختی را به عنوان یک روش بقای تکاملی ایجاد کرده‌اند تا بتوانند بقاي خود را تضمين كنند.

با اين حال، تنها رويدادهاي نامطلوب زندگي نيستند كه تحت تاثير خطاهاي شناختي دشوارتر مي‌شوند بلكه تصمیم گیری آگاهانه در حوزه سیاست و دموكراسي نيز اغلب با، سوگیری‌های شناختی دچار اختلال مي‌شوند و ميل به اطلاع از تحولات سیاسی، برخط بودن و جست‌وجوی حقایق، با اين مانع بزرگ روبرو است.

مشكل اصلي اما آنجاست كه اشخاص ثالث نیز می‌توانند از این سوگیری‌ها برای تأثیرگذاری بر تفکر ما منتفع شوند. برای مثال، رسانه‌ها می‌توانند با ارائه اطلاعات سطحی و جذاب، از تمایل ما به برچسب زدن و نسبت دادن كليشه‌ها به دیگران سوء استفاده کنند و زماني‌كه اين كليات نادرست در ذهن ما تثبیت شود، از بین بردن آنها می‌تواند بسيار دشوار باشد.

چنین تاکتیک‌هایی اگر به طور مداوم بر مخاطباني گسترده اعمال شود می‌تواند تأثیر قدرتمندی بر افکار عمومی داشته باشد و همين ويژگي آنها را به راهبردهايي مهم در حوزه سياست تبديل كرده است تا جايي كه سه سوگيري مهم و تاثيرگذار در حوزه سياست برجسته شده‌ و نام اختصاصي خود را پيدا كرده‌اند : Big Cs
 

سوگیری تایید Confirmation Bias
سوگیری تأیید، تمایل به جستجو، تفسیر، توجه و یادآوری اطلاعات به گونه‌ای است که باورها یا ارزش‌های قبلی فرد را تأیید یا پشتیبانی کند. نتيجه اينكه مغز به طور معمول اطلاعات مخالف را نادیده می‌گیرد و زمانی که با شواهدي مبهم و غير قطعي روبرو مي‌شود از آنها براي تفسير و تاييد نگرش‌های موجود خود بهره مي‌برد.

جستجوی جانبدارانه اطلاعات، تفسیر مغرضانه این اطلاعات، و یادآوری جهت‌دار آنها در حافظه، اثرات غير قابل انكاري دارد و باعث مي‌شود فرد در عقاید سیاسی خود، حتی زمانی که ایده‌ها یا شواهد متناقضی ارائه می‌شود تعصب بورزد.

هنگامی که افراد زیادی قربانی این سوگیری می‌شوند، پیشرفت به سمت حل مسائل پیچیده اجتماعی-سیاسی بي‌نتيجه مي ماند زيرا حل و فصل چنين مسائلي در یک سیستم سياسي مستلزم همکاری هر دو طرف طیف است. محققان مركز پژوهشي پيو در آمريكا با انجام يك نظرسنجي گسترده دريافتند كه بي‌ميلي دو حزب جمهوري خواه و دموكرات به همكاري در دوران رياست جمهوري دونالد ترامپ، رئيس جمهور سابق ايالات متحده (2019) بر موضع طرفداران آنها در جامعه نيز اثر منفي گذاشته و بيش از 50 درصد از حاميان هر دو طيف نسبت به ايستادگي در برابر طرف مخالف اصرار داشتند.

اين تقريرات، دانشمندان دانشكده فلسفه در انيستيتو علوم مغز دانشگاه دوك را بر آن داشت تا در مطالعه‌اي بررسي كنند كه آیا سوگیری تایید به همان اندازه که به نظر می رسد رایج و موثر است يا خير چراكه به نظر می‌رسد اختلاف نظر مردم بر سر مسائل اجتماعی و سیاسی در باورهای آنها ریشه دوانده و تمایلی به تغییر آنها ندارند.

در اين مطالعه یک نمونه بزرگ و ناهمگن (N = 3001) از شرکت‌کنندگاني كه در ابتدا حمایت یا مخالفت با یک موقعیت سیاسی-اجتماعی معین را انتخاب کرده بودند، با دلایلی به نفع موقعیت انتخابی خود (دلایل تأییدکننده)، دلایل در طرفداري از موضع دیگری، (دلایل متضاد)، و دلایلي در تاييد هر دو موضع (دلایل طرفيني) روبرو شدند با اين حال شرکت‌کنندگان بدون توجه به دلایلی که در نظر گرفته می‌شوند، با احتمال بالايي به تصمیم‌های اولیه خود پایبند ‌مانند و این مقاومت در برابر تغییر باورها عمدتا به دلیل تاثير سوگیری اعتقادات قبلی افراد رخ داد. به طور دقيق‌تر، آنها دلایل تأیید را مطلوب‌تر از دلایل متضاد ارزیابی کردند. علاوه بر این، شرکت‌کنندگانی که مواضع اولیه خود را حتي پس از دريافت دليل‌هاي متضاد حفظ کردند، به برتری تصمیم خود اطمینان بیشتری پیدا کردند كه اين گواهی بر این حقيقت است که سوگیری تأیید چقدر می‌تواند تأثیرگذار باشد.

سوگيري شمول  Coverage Bias
سوگیری شمول، زماني رخ مي‌دهد كه تناظري یک به یک بین جامعه هدف و چارچوب نمونه‌گیری وجود نداشته باشد. اين خطا اغلب دامن‌گير مطالعات نظرسنجي و اهالي سياست و رسانه مي‌شود و با سوگيري و پوشش نامتناسب موضوعات، روايت واقعي را تغيير مي‌دهد.

برای مثال، پژوهشی در دانشگاه فلوریداي جنوبی، پوشش رسانه‌ای يكي از سفرهاي ترامپ را بررسي كرد و مشخص شد مجریان رسانه‌های پربیننده این موضوع واحد را از دیدگاه‌های کاملا متفاوتي پوشش دادند و از نظر لحن، عبارات و تاکیدهای بسیار متفاوت از يكديگر بودند. نتيجه اينكه مخاطبان هر رسانه نظر متفاوتي نسبت به اين سفرها پيدا كردند.

به گزارش مركز تحقيقات پيو، جایگاه ایدئولوژیک مخاطبان هر منبع رسانه‌اي به درک بهتری از سوگیری شمول منجر خواهد شد به اين معنا كه افرادي با گرايش‌هاي حزبي و سياسي گوناگون، اخبار خود را از منابع و رسانه‌هاي مشخصي دریافت می‌کنند.

براي غلبه بر سوگيري شمول که در امتداد سوگیری تایید قرار دارد، آحاد جامعه لازم است به دنبال کردن منابع متنوع‌تری روي بياورند، منابعی که ممکن است در ابتدا با آنها موافق نباشند.

سوگيري ايجاز Concision Bias
سوگیری ايجاز نوعی سوگیری است که در آن سیاستمداران یا رسانه‌ها به طور انتخابی بر جنبه‌هایی از اطلاعات تمرکز می‌کنند که دسترسی به آن آسان است. در این فرآیند، دیدگاه‌های ظریف‌تر و متفاوت‌تر از گفتمان عمومی حذف می‌شوند.

در مطالعات رسانه، اختصار و ايجاز نوعی سانسور قلمداد مي‌شود كه با محدود کردن بحث و گفت‌وگو درباره موضوعات مهم و تخصیص زمان ناكافي رخ مي‌دهد. به عقيده نوام چامسكي این منجر به تعداد انتشار تعداد محدودی از ایده‌های مورد انتظار مي‌شود که نیازی به توضیح گسترده ندارند.

یکی از کاربردهای متداول سوگیری ايجاز، انتشار کلیپ‌های کوتاهی هستند که از سخنرانی‌هاي بلند یک سیاستمدار منتشر مي‌شوند. انتشار مجزاي اين بريده‌ها اغلب تاثيرات زمينه‌اي مهمي روي مخاطبان خود باقي مي‌گذارد و بدون زمینه مناسب، اين سوگيري به قطبي شدن مسائل چند وجهی مي‌انجامد. نتيجه اينكه يك شکاف سياسي و اجتماعي پديد مي‌آيد كه احتمال همپوشانی کمتری نسبت به گذشته خواهد داشت.

دستیابی به خودآگاهی کامل می‌تواند دشوار باشد، به خصوص زمانی که سوگیری‌های جدیدي در دنیای دائما در حال تحول ما ظاهر می‌شود با اين حال صرف اطلاع و به خاطر سپردن این تله‌های ذهنی می‌تواند شروعی مناسب باشد چرا كه ما نمی‌توانیم چیزی را که نمی‌دانیم اصلاح کنیم. توجه به این سوگیری‌ها كه می‌توانند نقش مهمی در شکل دادن به باورهای سیاسی ما داشته باشند ما را قادر مي‌سازد با حفظ ذهنیت باز و تنوع بخشیدن به منابع رسانه‌ای نسبت به نقش اجتماعي خود در دموكراسي عملكرد بهتري داشته باشيم.

منابع: